![Prof. Dr. F. Hümeyra YerlikayaAydemir](https://cdn.konyaninsesi.com.tr/author/11_b.jpg)
Prof. Dr. F. Hümeyra YerlikayaAydemir
Benim B12 Vitamin Düzeyim Niye Hiç Yükselmiyor?
Bilişsel gerileme ve bunama riski üzerinde en büyük etkiye sahip olan bir vitamin seçmeniz gerekirse, bu muhtemelen B12 vitaminidir. Beyninizden kemiklerinize kadar tüm vücudunuzu etkileyen ve eksikliği en yaygın vitaminlerden de birisidir B12 vitamini. Özellikle yaşımız ilerledikçe daha fazla B12 vitamine ihtiyaç duyarız. O zaman burada açıklamamız gereken iki durum veya cevaplanması gereken iki soru var. Yediğimiz yiyecekler yeterli B12 vitamini sağlıyor mu? Ve bazı insanlar yeterli beslense de B12 vitamini neden yeterince vücuduna alamıyor?
B12 VİTAMİNİ KAYNAKLARI
B12 vitamini neredeyse yalnızca hayvansal gıdalarda bulunur. Bu vitaminin çok az doğal bitki bazlı kaynağı vardır. Et, balık, süt ürünleri ve yumurta gibi tüm hayvansal ürünler doğal olarak oluşan B12 vitamininin birincil kaynaklarıdır. Ancak, gıdadan alınan görünür miktar ile kan seviyeleri arasında her zaman iyi bir ilişki yoktur. Siyah et, balık ve sütteki B12 vitamini daha iyi emiliyor gibi görünmektedir. Yumurta bunlar kadar iyi bir performans sergilemez.
B12 VİTAMİN EMİLİMİNİ ENGELLEYEN NEDİR?
B12 vitamini, midenizde intrinsik faktör adı verilen bir protein ile birleşir. B12 vitamini ve intrinsik faktörün bu karışımı daha sonra ince bağırsağınızdan vücuda emilir. Tabi söz konusu vitamini vücuda alma noktasında rol oynayan iki organ mideniz ve bağırsaklarınız olunca, bu organlarınızdaki ufak bir problem size B12 vitamini eksikliği ile dönebilir.
Dünya genelinde, insanların yarısından fazlasının kronik gastrit geçirebileceği ifade edilmektedir. Helicobacter pylori enfeksiyonu kronik gastritin ana nedenidir ve ülkemizde bu bakterinin mide de görülme sıklığı % 60-70 civarındadır. Yani hepimiz gastritliyiz.
Gastritte yaşam boyu sürerse mide mukozasının tahribatına (atrofik gastrit) neden olur. Atrofik gastritin en masum zararı da asidi azalmış bir midedir. Yaşlı kişilerin dörtte birinin atrofik gastrit sonucu çeşitli derecelerde midelerinde daha az aside sahip olabildiği de bilinmektedir. Bu asit yokluğunun, gıdalarda bulunan proteine bağlı B12 vitamininin salınımını engellediği bilinmektedir. Bununla beraber asidi az mide de daha çok zararlı bakteri yaşamaya başlamaktadır. Onlarda sizin besinle aldığınız B12 vitaminini hava da karada kapıp size yedirmemektedirler.
Herkes de olabilecek ve genelde hep karşılaştığımız gastrit probleminin dışında mide ameliyatları da yeterli B12 vitamini emilimini engelleyebilir. Örneğin, midenizin bir kısmının çıkarıldığı cerrahi bir prosedür olan gastrektomi, B12 vitamini eksikliği geliştirme riskinizi artırır. Gelelim bağırsaklarımıza…. Bağırsaklarımızı etkileyen her türlü negatif durum, gerekli miktarda B12 vitamini emilimimizi de engelleyebilir. Daha bitmedi….
Proton pompası inhibitörleri, metformin, nitroz oksit gibi bazı ilaç türleri, yüksek çinko alımı, çok yüksek lif tüketimi, vücudunuzdaki B12 vitamini miktarının azalmasına yol açabilir.
B12 EKSİKLİĞİNİN KADEMELİ OLARAK İLERLEYEN BİR BOZUKLUK OLDUĞU KAVRAMI SON 30 YILIN ÖNEMLİ GELİŞMELERİNDENDİR
Vücuttaki B12 vitamini depoları yenilenmeden yaklaşık 2 yıl dayanabilir, bu nedenle beslenme değişikliğinden sonra herhangi bir sorunun gelişmesi uzun zaman alabilir. Victor Herbert'in 1987'de tanımladığı beş aşamalı B12 vitamini durumu/eksikliği günümüzdeki vakaların çoğuna uygulanabilir:
Aşama I - normal B12 vitamini durumu;
Aşama II - negatif B12 vitamini dengesi;
Aşama III - yorgunluk, baş dönmesi, mide bulantısı veya iştahsızlık, ishal, çarpıntı ve hızlı kalp atışı, diş eti kanaması ve ağız yaraları gibi olası klinik belirti ve semptomlarla birlikte B12 vitamini tükenmesi;
Aşama IV - ellerde ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma, ataksi, kas güçsüzlüğü, depresyon ve psikiyatrik rahatsızlıklar gibi potansiyel olarak geri döndürülebilir nörolojik semptomlarla birlikte yetersiz kan hücresi yapımı
Aşama V - olası geri döndürülemez nörolojik semptomlarla ilişkili kansızlık.
B12 VİTAMİNİ REFERANS ARALIĞI SEVİYESİ ÇOK DÜŞÜK MÜ KALIYOR?
Zaman geçtikçe, kanıtlar ve klinik vakalar, kandaki B12 vitamin seviyesinin referans aralığı içinde olduğunda bile bu vitaminin eksikliğinin semptomlarının olabileceğini göstermiştir. Bunun için olmalı ki, Japonya ve bazı Avrupa ülkelerin de bir hastanın B12 vitamini 500 pg/mL'nin altında ortaya çıkarsa B12 vitamini eksikliği olduğu düşünülüyor. Biz de ise bu seviye genel olarak 190 pg/mL olarak kabul ediliyor.
B12 VİTAMİNİ ve MİKROBİYOTA
Bilinen yerleşik bağırsak mikroplarının yaklaşık yarısı, yaşamak için B12 vitaminine ihtiyaç duyar. Bağırsak mikroplarının B12 vitamini sentezleme kapasitesinin sınırlı olması nedeniyle, mikrobiyotanız size B12 vitamini sentezlemekte pek de katkıda bulunmayabilir. İnsan vücudunda çoğunlukla ince bağırsaktan kalın bağırsağa gittikçe bakteri sayısı artar. Bazı hastalık durumlarında ince bağırsağınızdaki normalde fazla bakteri sayısı görülebilir. İşte, ince bağırsakta yüksek bakteri yükü olan kişilerde daha düşük B12 vitamini seviyeleri bulunmuştur. Bu nedenle genel olarak kabul etmeliyiz ki, bağırsaklardaki bakterilerimiz diyetimizdeki B12 vitamini için bize katkı yapmayı geçelim, bizimle yarış halindedir.
B12 vitamini için biz ve bakteriler arasında bir rekabet olmakla beraber kendi içinde B12 vitamini için bakteriler arasında da bir rekabet vardır. Bu rekabet, özellikle kalın bağırsağınızda bakteriyel topluğun kompozisyonunu şekillendirir. Son dönem yapılan çalışmalar, diyette bol B12 vitamini varlığının, kötü bakterilerin büyümesini baskılarken, yararlı bakterileri besleyerek sayılarını artırdığı bulunmuştur.
Bilişsel gerilemeyi potansiyel olarak yavaşlatmak ve belki de yıkıcı bir bunamayı önlemek veya geciktirmek için B12 vitamini seviyesi dikkatle takip edilmelidir. Özellikle, 60 yaş üstü kişilerde normal aralıktaki seviyelerin bile bu kişiler için normal olmayacağını bilerek yeni planlamalar her alanda, artık yapılmalıdır. Beni yazılarımdan takip edenler vitamin takviyesi alma konusunda çok bonkör olmadığımı bilirler. Ama B12 vitamini ayrı bir durum. B12 vitamini seviyesini aşağı çekecek bu kadar faktör arasında takviye bazen elzem olabiliyor. Hele de referans aralığı muamması varken durumu net de göremiyoruz. Benim vitamin B12 düzeyim anca takviye ile yükselebiliyor ve kanda B12 vitamini düzeyimi 500 pg/mL üzeri hedefliyorum.