Teknolojik ürünlerdeki çeşitlilik sürekli bir artış halinde. Her yıl yepyeni akıllı telefon modelleri hayatımıza giriyor, Teknolojik ürünlerin bu hızlı üretim pratiklerine sahip olması, elektronik cihazların kullanım ömrünün kısalmasına neden oluyor. Bu durum da çağımızın çevre kirliliği sorunlarına bir yenisini daha ekledi bile: E-atık.
Neler Elektronik Atıktır ?
Elektrik süpürgesi, tost makinesi gibi küçük ev aletleri, termostatlar, ısı ayarlayıcıları, otomatlar video oyunları ,jetonlu makineler gibi eğlence ve spor aletleri, matkaplar, testereler, floresan ve tasarruflu ampuller gibi aydınlatma aparatları, video kameralar, müzik enstrümanları, bilgisayarlar, telefonlar gibi bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları elektronik atıktır.
Elektronik Atıklar Ne Kadar Zararlıdır ?
E- atıklar, çoğunluğu zehirli olan Kurşun, Berilyum, Kobalt, Baryum, Cıva bromlu alev geciktiriciler vb gibi 1000’den fazla zararlı madde içeriyor ve atıklar düzgün bir şekilde yok edilmediğinde bu maddeler insan-çevre sağlığına ciddi zararlar veriyor.
Dünya’da e-atık ne durumda ?
Birleşmiş Milletler’in 2020 Küresel E-Atık İzleme Raporu’na göre her yıl kişi başı 7,3 kg elektronik atık üretiliyor. Yine aynı rapora göre, yalnızca 2019 yılında 53,6 milyon ton e-atık oluştu; bu atıkların ise %17,4‘ü resmi olarak geri dönüştürüldü.
Kişi başına düşen e-atık miktarının refah seviyesiyle doğrudan ilgisi olduğu biliniyor. Milli gelirin yüksek olduğu ülkelerde kişi başına düşen atık miktarı 29 kilograma kadar çıkıyor. Türkiye’de ise bu rakam 6,5 kg
Türkiye, yıllık 503 bin ton atıkla en çok e-atık üreten ülkeler arasında 17. sırada yer alıyor. Dünyada en fazla elektronik atık üreten ülke 7 milyon ton atık ile ABD. Onu 6 milyon ton ile Çin, 2.2 ton atıkla da Japonya izliyor.
En yüksek e-atık geri dönüşüm oranına sahip olan ülke %62,6 ile İsveç. Bu oran ABD’de %14, Çin’de %21, Japonya’da %23, Türkiye’de ise %5.
Dünyadaki atıkların %1’ini elektronik atıklar oluşturur. % 1 lik bu elektronik atıklar topraktaki tehlikeli madde kirliliğinin %70’ini oluşturmaktadır.
Elektronik Atıkları Geri Dönüştürmenin Önemi ?
Enerji tasarrufu sağlanır,
Doğal kaynaklar korunur,
Çevre kirliliği önlenir,
Yeni iş alanları ve ekonomik istihdam sağlar,
Atık alanı ihtiyacını azaltır.
Toksik e-atıkların temizliğinde mikroplar
Toksik metallerin süzülüp yeraltı sularına ve dolayısıyla besin zincirlerine girerek insan sağlığını ve çevreyi tehdit ettiği biliniyor. Bu atıklar genelde çöp sahalarında birikiyor. Bu korkunç bir sorun olmakla birlikte bir çözüm üzerinde çalışan bilim insanları, bu metalleri, “biyolojik temizleme” adı verilen bir işlem kullanarak toksik olmayan bakteriler sayesinde e-atık olmaktan çıkarıp geri dönüştürüyor. Biyolojik yöntemleri kullanarak elektronik atıkları temizleme konusunda çalışmalar devam ediyor.
Yeni Bir Hastalık Türü: Teknostres
Elimizden bir türlü bırakamadığımız akıllı cihazlar, insanlığı yeni bir sağlık sorunuyla tanıştırdı. Teknostres; teknolojik değişimlerin insanın fiziksel ve zihinsel sağlığında olumsuz etkiler yaratması demektir. Akıllı telefonlar, tabletler, bilgisayarlar… Kullanmasak olur mu? Tutsağız galiba..
Hoşça kalın.
Osman Nevres YILMAZLAR
[email protected]
