İkale Sözleşmesi Tanımı

“bir şeyi gidermek, ortadan kaldırmak” anlamına gelen İkale iş sözleşmesinin tarafları olan işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisini, karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları ile anlaşarak sona erdirmeleridir. Taraflar akdettikleri yeni bir sözleşme ile mevcut iş sözleşmesini ve bu sözleşmeden doğan karşılıklı hak ve borçlarını yani iş ilişkisini sona erdirmektedirler. Buna göre ikale, TBK madde 1 kapsamında bir sözleşme ve dolayısıyla da iki taraflı bir hukuki işlemdir. İkale kanunlarımızda düzenlenmiş bir sözleşme türü olmadığı için bu sözleşmenin şekline ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır.

İkale Sözleşmesinin Geçerliliği

İkale sözleşmenin geçerli bir şekilde kurulması için tarafların gerekli hukuksal ehliyete, yani hukuki işlem ehliyetine sahip olmaları gerekir. Hukuki işlem ehliyeti, bir kişinin hukuki işlemler yapabilmesi, bu şekilde kendisi için haklar ve borçlar yaratabilmesidir. Hukuki işlem ehliyeti için kural olarak işçi ve işverenin ikalenin kurulduğu anda tam ehliyetli, yani reşit, temyiz gücüne sahip ve kısıtlanmamış olmaları gereklidir. Çocuk veya genç işçinin yapacağı iİkale sözleşmesinin ise velisi veya vasisi tarafından yapılması veya bunlar tarafından onaylanması gerekmektedir.

İkalenin Geçersizliğinin Denetimi

İkale bir Borçlar Hukuku sözleşmesi olduğundan geçerlilik denetiminin esas itibariyle 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun genel olarak sözleşmenin geçerliliğine ilişkin hükümleri kapsamında yapılması gerekir. İkale öncelikli olarak TBK madde 27 gereğince, kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkansız olmamalıdır.

İkale kurmaya ilişkin iradenin yanılma, korkutma nedeniyle işçi, yanılma veya aldatmayı öğrendiği andan itibaren ya da korkutmanın etkisinin ortadan kalktığı andan itibaren başlayarak 1 (bir) yıl içinde ikaleyi iptal hakkını kullanabilir. İptal hakkının kullanılmasıyla geçerli olarak hükümlerini doğuran ikale, geçmişe etkili olarak ortadan kalkar. İş sözleşmesinin tarafların anlaşması ile ikale ile sona erdirilmesi, iş hukukunu ilgilendirdiğinden ikale sözleşmesinin yorumunda İş Hukuku’ndaki işçi yararına yorum ilkesi gözetilmelidir.

İşçi iş güvencesinden yararlanmakta olsa da iş sözleşmesinin geçerli bir şekilde ikale ile sona ermesi halinde işe iade davası açamaz.

İkale Sözleşmesinde Kıdem Tazminatı ve İhbar Tazminatı Ödenir mi?

İkale ile iş sözleşmesi tarafların anlaşması ile derhal veya belirlenen bir tarihte kendiliğinden sona erdiği için usulsüz feshin yaptırımı olan ihbar tazminatı da ikale suretiyle sona erdirmede talep edilemez. Geçerli bir ikale ile iş sözleşmesinin sona ermesi halinde hukuken kıdem tazminatı da söz konusu olmaz. Ancak taraflar ikale sözleşmesinde kıdem tazminatı ve ihbar tazminatının verilmesini kararlaştırabilir.

İkale sözleşmesinde işsizlik ödeneği

İş sözleşmesinin fesih dışında tarafların anlaşması ile ikale sözleşmesi yapılarak sona ermesi, işsizlik ödeneğinden yararlanmasına imkan vermez

İkale Sözleşmelerinde Gelir Vergisi İstisna Uygulaması

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25. maddesine yapılan ilave ile “…karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar” istisna kapsamına eklenmiş ve Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 303)’nde istisnayla ile ilgili ayrıntılar belirlenmiş ve 27 Mart 2018 tarihinden sonra hizmet erbabına ödenen kıdem tazminatı ve ikale sözleşmesine istinaden yapılan ek tazminat ödemesi toplamının, hizmet erbabının çalıştığı süre dikkate alınarak hesaplanan en yüksek devlet memuruna ödenen azami emekli ikramiyesini aşmayan kısmının (kıdem tazminatı tavanı) gelir vergisinden istisna edilmesi ve bu tutar üzerinden vergi kesintisi yapılmaması gerekmekte olup, istisna limitini aşan ek tazminat ödemelerinin ise ücret olarak vergilendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Buradan yola çıkarak, ikale kapsamında çalışana yapılacak çıkış tazminatları toplamı, çalışanın kıdem süresine denk gelen kıdem tazminatı tavan rakamı kadar gelir vergisinden istisna tutulması ve aşan tutarın gelir vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

İkale Sözleşmesi Damga Vergisi Uygulaması

İkale sözleşmeleri ile ilgili gerek Damga Vergisi Kanununda gerekse diğer kanunlarda herhangi bir istisna hükmüne yer verilmemesi nedeniyle yapılan ikale sözleşmelerinin mahiyeti itibariyle sulhname olarak kabul edilmesi ve söz konusu sulhnamelerin kesintiler dahil toplam tutar üzerinden 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı tablonun “I-Akitlerle ilgili kağıtlar” başlıklı bölümü A/4 fıkrasına göre binde 9,48 nispetinde damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

Sigorta Primi İstisna Uygulaması

Hangi ödemelerin prime esas kazançlar kapsamında olup olmadığı 5510 sayılı Kanunun 80. maddesinin (b) bendi ve (c) bendinde belirtilmektedir.

İlgili, (b) bendinde; ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz denilmektedir.

Bu nedenle, ikale sözleşmesi ile ödenmesi belirlenen tutarların, yukarıda belirtilen ödenekler arasında olup olmadığına bakılarak, belirtilen istisna ödemeler arasında yer alması durumunda tutarın sigorta primine esas kazanç dışında tutulması gerekmektedir. Yapılan ödemeler, belirtilen istisnalar kapsamında olmaması durumunda sigorta primine tabi kazanca ilave edilmesi ve sigorta primi kesintisi uygulanması gerekmektedir.