Birçok kişi, yüksek standartlar belirlemenin ve mükemmeliyetçiliğin olumlu bir özellik olduğunu düşünür. Genellikle bu davranışın güçlü ve kararlı bireylerin bir özelliği olduğu varsayılır. Zorlu hedefler koymak, bireyin en üst seviyeye ulaşmasında önemli bir motivasyon kaynağıdır. Örneğin, sporcular daha iyi performans sergileyebilmek için uzun ve yorucu antrenman süreçlerinden geçerler. Bu özveri, başarıya ulaşmalarında temel bir etkendir.

Ancak, yüksek standartlar belirlemek tek başına bir sorun teşkil etmezken, bu hedefler gerçekçi olmadığı zaman mükemmeliyetçilik devreye girer ve sorunlara yol açabilir.

Mükemmeliyetçiliğin Belirtileri Nelerdir?

Mükemmeliyetçi bireylerde şu gibi davranışlar sıkça gözlemlenir:

• Aşırı planlı ve titiz olmak
• Karar vermekte güçlük çekmek
• Hata yapmaktan ya da başarısız olmaktan yoğun bir endişe duymak
• Ne kadar çabalarsa çabalasın yaptığı işi yeterli görmemek
• Küçük bir hata nedeniyle kendini değersiz hissetmek
• Yaptığı işlerden memnun kalamamak

Mükemmeliyetçilik ve Kaygı İlişkisi

Mükemmeliyetçi bireyler genellikle ulaşılması güç ya da imkansız hedefler koyarlar. Bu süreçte karşılaşılan ufak sorunlar ya da hatalar abartılarak felaketleştirilir, bu da stresi artırır. Stres yükseldikçe kaygı artar ve kişi kendini daha da baskı altında hisseder.

Bu özelliklere sahip bireylerle çalışmak, çevresindekiler için zorlu olabilir. Çünkü herkes hata yapabilir ve bu iş hayatında doğal bir durumdur. Ancak mükemmeliyetçi bireyler için hata yapan biri, genellikle "yetersiz" ya da "dikkatsiz" olarak algılanır. Bu tür yaklaşımlar sadece iş ortamında değil; evde, okulda ya da sosyal ilişkilerde de görülebilir.

Mükemmeliyetçilik Bir Hastalık mı?

Birçok kişi, aşırı mükemmeliyetçi davranışlar sergilediğinde bunun bir hastalık olup olmadığını sorgular. Aslında mükemmeliyetçilik tek başına bir hastalık olarak kabul edilmez; ancak uzun vadede çeşitli psikolojik sorunlara yol açabilir. Bazı durumlarda, mükemmeliyetçilik eğilimleri Obsesif Kompülsif Kişilik Bozukluğu gibi rahatsızlıklarla bağlantılı olabilir.

Mükemmeliyetçilikle Başa Çıkma Yolları

1. Adım: Mükemmeliyetçiliği Anlamak

İlk ve en önemli adım, mükemmeliyetçiliğin farkına varmaktır. Sorunun kaynağını tespit etmek, çözüm sürecini başlatmak için gereklidir. Yüksek hedefler belirlemek sorun değildir; ancak bu hedefler ulaşılması imkansız bir seviyeye çıktığında, iş, okul ve sosyal yaşamda çeşitli zorluklar doğar.

Eğer mükemmeliyetçilikle ilgili bir probleminiz olduğunu düşünüyorsanız şu soruları kendinize sorabilirsiniz:

• Kendi koyduğunuz standartlara ulaşmakta zorlanıyor musunuz?
• Bu hedeflere ulaşmaya çalışırken kaygı, öfke ya da mutsuzluk hissediyor musunuz?
• Beklentilerinizin fazla yüksek olduğunu düşündüğünüz anlar oluyor mu?
• Zaman baskısı sizi sürekli strese mi sokuyor?

Bu sorulardan herhangi birine “evet” yanıtı veriyorsanız, mükemmeliyetçilikle ilgili bir sorununuz olabilir.

2. Adım: Mükemmeliyetçi Düşünceleri Dönüştürmek

Mükemmeliyetçi bireyler genellikle kendilerine karşı çok sert ve eleştirel davranırlar. Bununla başa çıkmanın en etkili yollarından biri, bu düşünceleri daha gerçekçi bir bakış açısıyla değiştirmektir.

Gerçekçi düşünceleri içselleştirmek, ilk başta zor görünse de zamanla kişinin kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olur. İşte bazı olumlu düşünce örnekleri:

• Hiç kimse kusursuz değildir!
• Yaptığım işler yeterince iyi.
• Hata yapmak beni değersiz yapmaz; herkes hata yapabilir.
• Kötü zamanlar geçirmek normaldir, bu geçici bir durumdur.

Ayrıca büyük resme odaklanmayı öğrenmek önemlidir. Detaylarda kaybolmak yerine, şu soruları kendinize sorabilirsiniz:

• Bu detay gerçekten önemli mi?
• En kötü senaryoda ne olabilir?
• Bu sorun yarın ya da gelecek yıl hala önemli olacak mı?

3. Adım: Mükemmeliyetçi Davranışlarla Yüzleşmek

Mükemmeliyetçi düşünceler, bir tür korku ya da kaygı ile beslenir. Hata yapmaktan ya da yeterince iyi olmamaktan duyulan bu korkunun üstesinden gelmek, yüzleşme ile mümkündür.

Psikolojide bu yönteme “maruz bırakma” denir. Küçük hatalar yaparak ya da eksikliklerle yüzleşerek, bunların aslında o kadar da korkutucu olmadığını fark edebilirsiniz.

İşte bu yöntemle ilgili bazı uygulama önerileri:

• Bir randevunuza bilerek 10-15 dakika geç gidin.
• Evde bir alanı dağınık bırakmayı deneyin.
• Yorgun olduğunuzu çevrenizdekilere açıkça ifade edin.
• Üzerinde leke olan bir kıyafetle dışarı çıkın.
• Bazı yazım hataları içeren bir e-posta gönderin.
• Hiç hazırlık yapmadan bir toplantıya katılın.
• İnceleme yapmadan yeni bir mekana gidin.

Bu gibi uygulamalar, mükemmeliyetçilikle başa çıkma sürecinde size önemli bir destek sağlayabilir.