İdari para cezalarında zamanaşımı konu itibari ile ikiye ayrılmaktadır. Bunlar tahakkuk zamanaşımı ve tahsil zamanaşımıdır.

1. İdari Para Cezalarına Tahakkuk Zamanaşımı

Tahakkuk idari para cezasının ilgiliye tebliğ edilmesi ile oluşmaktadır. İdari para cezasına konu fiil tarihi ise (işveren, ilgili banka, ilgili bakanlık, belediye, vatandaş vb.) ilgilinin yükümlülüklerini yerine getirilmesi gereken son gündür. Burada idari para cezasına konu fiil tarihinden itibaren dönem dönem değişen kanunlarda belirtilen süreler içerisinde idari para cezası ilgililere tebliğ edilmelidir. Belirlenen sürelerde tebliğ edilememiş ise idari para cezası ilgilisine tahakkuk edilememiştir yani tahakkuk zaman aşımına uğramıştır. Hangi kanundaki zamanaşımı sürenin uygulanacağı, idari para cezasına konu fiil tarihi ile belirlenmektedir. Burada reform tarihi olan 01.10.2008 öncesi ve sonrasına göre ayrıma gidilmektedir.

1.1. 30.09.2008 veya Önceki Bir Tarihte İşlenen Fiiller Yönünden

30.09.2008 tarihinden önce 506 sayılı Kanun yürürlüktedir. Adı geçen kanuna bakıldığında tahakkuk zamanaşımı süreleri;

– 09.07.1987 ve 11.05.1993 tarihleri arasındaki fiillerden dolayı bu tarihlerde herhangi bir yasal düzenleme olmaması nedeniyle çeşitli yargı kararları uyarınca 5 yıl,

– 12.05.1993 ve 5.08.2003 tarihleri arasında işlenen fiillerden dolayı 10 yıl,

– 06.08.2013 ve 30.09.2008 tarihleri arasında işlenen fiillerden dolayı ise 5 yıl, şeklindedir.

Diğer yandan fiilin işlendiği tarihte geçerli olan kanundaki zamanaşımı süresi ile sonradan yürürlüğe giren kanundaki zamanaşımı süresi farklıysa Türk Ceza Kanunu’nun 7’nci maddesine istinaden ilgili hakkında lehine olan hükmün dikkate alınması gerekmektedir. Yani fiilin işlendiği tarihte zamanaşımı 10 yıl iken zamanaşımı sonradan 5 yıla düşmüşse 5 yıllık zamanaşımı dikkate alınır. Yine fiilin işlendiği tarihte zamanaşımı 5 yıl iken sonradan zamanaşımı 10 yıla çıkartılmışsa yine 5 yıllık zamanaşımı dikkate alınır.

1.2. 1.10.2008 veya Sonraki Bir Tarihte İşlenen Filler Yönünden Zamanaşımı Süresi

01.10.2008 tarihinden itibaren işlenen fiiller için 5510 sayılı Kanunun 102’nci maddesinin yedinci fıkrasına göre 10 yıllık zamanaşımına tabiidir. Yani idari para cezasına konu fiil tarihinden itibaren 10 yıl içinde idari para cezası ilgililere tebliğ edilmelidir.

Burada dikkat edilmesi gereken diğer bir husus ise tahakkuk zamanaşımında idari para cezasının nasıl tespit edildiğinin önemli olmadığıdır. Yani işverenin kendi (geç) bildirimi, denetim raporu, mahkeme kararı, başka kurumlardan gelen bilgi belge veya başka kurumların denetim raporlarından idari para cezası tespiti yapılsa da zamanaşımı süresinin bu tespite göre değişmediğidir.

2. İdari Para Cezalarına Tahsil Zamanaşımı

Tahsil zamanaşımı idari para cezasının tahakkuk edilmesinden sonraki süreçte gerçekleşebilir. Yani normalde idari para cezası süresinde tebliğ edilmiştir. Tebliğ edildikten sonra tebliğ edilen idari para cezasının ödenmesi gereken en son gününde geçerli olan kanuna göre tahsil zamanaşımı süresi belirlenmektedir. Burada da yine reform tarihi olan 01.10.2008 öncesi ve sonrasına göre ayrıma gidilmektedir.

2.1. Yasal Ödeme Süresinin Son Günü 30.09.2008’den Önceki Bir Tarihe Denk Gelen İdari Para Cezaları Yönünden

506 sayılı Kanuna göre tebliğ edilen idari para cezaları 7 gün içinde ödenmeliydi. Ancak adı geçen Kanunda yapılan değişikliklerle ödeme süresi belli tarih aralıklarında 15 güne çıkarılmıştır.

Buna göre idari para cezasının tebliği tarihi;

– 05.08.2002 önceki bir tarihte ise tutarın ödeme süresi 7 gün,

– 06.08.2003 ve sonraki bir tarihte ise tutarın ödeme süresi 15 gün şeklindedir.

Bu doğrultuda tahsil zamanaşımı sürelerine bakacak olursak ödeme süresinin sona erdiği tarih;

– 07.12.1993’ten önceki bir tarihe rastlarsa, tahsil zamanaşımı Borçlar Kanununa hükümlerine istinaden, ödeme vadesini sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren 10 yıl,

– 08.12.1993 ve 05.07.2004 tarihleri arasına rastlarsa, tahsil zamanaşımı 6183 sayılı Kanuna istinaden, ödeme vadesini sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren 5 yıl,

– 06.07.2004 ve 30.09.2008 tarihli arasına rastlarsa, tahsil zamanaşımı yine Borçlar Kanununa istinaden, ödeme vadesini sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren 10 yıl, şeklinde olacaktır.

Tahakkuk zamanaşımında yer alan lehe olan kanun hükmünün uygulanması esası tahsil zamanaşımında yer almamaktadır. Yani ödeme vadesinin son günü geçerli olan kanun maddesine sıkı sıkıya bağlılık vardır.

2.2. Yasal Ödeme Süresinin Son Günü 1.10.2008 ve Sonraki Bir Tarihe Rastlayan İdari Para Cezaları Yönünden

5510 sayılı Kanunun 102’nci maddesinin dördüncü fıkrasına göre 01.10.2018 tarihinden sonra oluşan idari para cezalarının tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenmesi gerekmektedir. Tahsil zamanaşımı süresi ise 5510 sayılı Kanunun 93’üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer almaktadır. Adı geçen fıkrada Kurumun prim ve diğer alacaklarının ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak on yıllık zamanaşımına tabi olduğu belirtilmektedir. Burada 01.10.2008 öncesi döneme göre hafif bir yumuşama olduğu görülmektedir. Çünkü 01.10.2008’den önceki dönemde tahsil zamanaşımı süresi, ödeme süresinin son gününden itibaren başlamaktayken 01.10.2008 tarihinden sonraki idari para cezaları için tahsil zamanaşımı süresi ise ödeme süresinin son gününü takip eden yılın başından itibaren başlamaktadır. Örneğin ödenmesi gereken son gün 10.02.2023 tarihi ise 10 yıllık zamanaşımı 11.02.2023 itibariyle değil 01.01.2024 itibariyle başlamakta ve aslında verilen örnek itibariyle yaklaşık 11 yıla yakın olmaktadır.

Vurgulanması gereken diğer bir husus ise aynı tahakkuk zamanaşımında olduğu gibi tahsil zamanaşımında da idari para cezasının tespiti şeklinin önemli olmadığıdır. İdari para cezası ister işverenin kendiliğinden yaptığı gecikmeli bildirimlerden kaynaklansın ister denetim raporları veya mahkeme kararlarına dayansın tahsil zamanaşımı sürelerinde bir değişiklik olmamaktadır.