Vergi devlet için en temel ve vazgeçilmez bir gelir kaynağı. Devletin kaynak ihtiyacı olduğunda genellikle başvurulan klasik yol, vergi oranlarının artırılması. Özellikle KDV ve ÖTV türü dolaylı vergilerde bu yola sıkça başvuruluyor. Ancak, bu “ayarlamaların” da bir sınırı var. Sınır aşıldığında, oran artışı vergi gelirlerini artırmayıp ters etki yapabiliyor. Görünen o ki bu konu anlaşılmış durumda.

Kayıt dışı ekonominin ekonomi ve toplum üzerinde birçok olumsuz etkisi var. Bunlar;

Vergi adaletsizliğine neden olarak gelir dağılımını bozması.

Toplumda, vergi ödeyenle ödemeyen arasında çatışmaya neden olması.

Vergi ödeyenlerin, ödemeyenleri dikkate alarak bunun doğal bir unsurmuş gibi algılamaya başlaması ve toplumda vergi bilincinin azalmaya başlaması,

Vergi verenle vermeyen ticaret erbabı arasında haksız rekabete neden olması.

Toplanmayan vergi hasılatı nedeniyle vergi gelirlerinde oluşan erozyon.

Toplanamayan vergi hasılatı nedeniyle artan kamu açıklarının daha çok borçlanmaya ve daha çok faiz ödemesine, buna bağlı olarak ekonomik istikrarsızlığa, enflasyona neden olması.

Kayıt dışı çalışanların, sosyal güvenceden ve sigortadan yoksun kalması, toplanmayan sigorta primleri nedeniyle, sosyal güvenlik açıklarının daha da artmasıdır.

Neler olmalı?

Kayıt dışı ekonomiyle mücadele için nelerin yapılabileceği konusunda açıklanan görüşlerin çok fazla ortak özelliği var. Ancak asıl mesele, vergi sisteminin kurgusunda. Harcama ve servetin kaynağının sorgulanmasına olanak sağlamayan bir vergi sisteminin başarılı olması mümkün değil. Dünyanın hiçbir yerinde bu kurguya sahip olup başarı sağlamış bir örnek yok.

Vergi mükelleflerinin harcama ve tasarruflarının kaynağını beyan ettikleri gelirle açıklamasını yapabilmelerine olanak sağlayacak bir yapı oluşturulmadıkça sistemin beklenen sonuçları vermesi söz konusu bile olamaz. Basit bir ifadeyle söylemek gerekirse, maliye mükelleflere “Nereden buldun?” diyebilmeli ve kaynağın açıklanamaması halinde de yaptırım uygulayabilmelidir.