Uzmanı Açıkladı: Kurak Geçen Kış Obruk Habercisi Mi? Obruk Haritası Ne Söylüyor?

Konya Kapalı Havzası'nda yer altı sularının çekilerek toprağın göçmesiyle meydana gelen obrukların sayısı riski hale geldiğinde Afet ve Acil Durum Müdürlüğü(AFAD) tarafından hayata geçirilen Obruk Eylem Planı’nda çalışmalar sürüyor. Jeoloji Mühendisleri Odası Konya Şube Başkanı Şükrü Arslan, obruk araştırmalarında tamamlanan ve devam eden çalışmalarla ilgili Konya’nın Sesi Gazetesi’ne açıklamalarda bulundu.

Obruk alanlarının tespit edilmesi için belirlenen eylem planı çalışmasının kapsamlı olarak devam ettiğini söyleyen Jeoloji Mühendisleri Odası Konya Şube Başkanı Şükrü Arslan, “Konya’da 'Obruk Eylem Planı' AFAD Başkanlığı’nın Konya AFAD İl Müdürlüğü’nce 2020 yılında Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından onaylanmış bir proje olarak 2020 yılında yürürlüğe girmiştir. Proje kapsamında Konya ilinin obruğa karşı duyarlılık haritasının çıkarılması, bu kapsamda duyarlılığı yüksek olan alanlarda belirlenecek eylem planlarının hayata geçirilmesi amaçlanmıştır. AFAD tarafından yürütülen bu proje 2023 yılsonu itibariyle tamamlanmış olup, duyarlılık haritası kamuoyuyla paylaşılmıştır” dedi.

20 EYLEM ÜZERİNDE ÇALIŞILIYOR

Obruk duyarlılığı yüksek olan alanlarda araştırmaların devam ettiğini açıklayan Arslan, “Obruk Duyarlılık Haritasının paylaşılmasından sonra tüm kurum ve kuruluşların, STK'ların ve meslek odalarının da katıldığı çalıştaylar düzenlenerek bu duyarlı alanlarda acil alınması, yapılması önemli olan eylem planları tartışılmış ve bu kapsamda genel anlamda 20 eylem benimsenmiştir. Bu eylemler yine AFAD koordinasyonunda ilgili kurumlara ve kuruluşlara yapılması üzere yapılması üzerine üst yazı ile resmi yazıyla çalışma tarihleri de bildirilerek kendilerine eylem planı olarak gönderilmiştir. Şu anda belirlenen eylem planları, ilgili belediyeler, kamu kurumları, özel kuruluşlar, STK'lar, üniversiteler burada hem icracı hem de destekleyici pozisyonda olan bütün kamu kurum ve kuruluşları veya diğer özel kuruluşlar bu eylem planları kapsamında çalışmalarını yürütmekte ve ilerlemektedir” ifadelerini kullandı.

RİSKLİ BÖLGELER BELİRLENİYOR

Obrukların meydana gelmesiyle muhtemel can ve mal kaybının önüne geçmek için riskli olan yerlerin tespitinin önemli olduğundan bahseden Arslan, “Araştırma çalışmalarının sonunda hedeflenen amaç, obruklarla ilgili ileride olması muhtemel bir afette can ve mal kaybının önüne geçmek. Riskli olan yerlerin tespit edilerek bu yerlerde önlem tedbirleri ya da kaçınım almak gerekiyor. Obruklar yeraltındaki karstik boşlukların süreç içerisinde örtü ısı biriminin incelmesi ile çökmesi ve yüzeyde iz vermesi sonucu oluşan yapılardır. Daha önceden hem mevcut yerleşim yerlerinde hem de yeni yerleşim yeri yapılması planlanan yerlerde gerekli çalışmalar yapılarak buradaki yeraltındaki yüzeye ulaşmamış karstik boşlukların incelenmek suretiyle varsa bu boşlukların enjeksiyon yöntemiyle doldurularak oradaki bu boşluğa sebep veren jeolojik etkenlerin ortaya çıkarılıp bu etkenlerin ortadan kaldırılması ve iyileştirme çalışması yapılması lazım. Eğer bu çalışmalar mali yönden çok büyük külfet getiriyorsa o zaman o alandan farklı bir alana taşınmak suretiyle birçok farklı iyileştirme yöntemleri var. Bu yöntemlerin belirlenmesi, benimsenmesi amaçlanıyor” diye konuştu.

ARAŞTIRMALAR DEVAM EDİYOR

Obruk Eylem Planı araştırmalarının devam ettiğini belirten Arslan, “Bu çok kapsamlı ve önemli bir süreç. Eylem planlarında hemen üç beş günde, bir yılda yapılıp bitirilecek bir durum söz konusu değil. AFAD İl Müdürlüğü 4 yıllık bir periyot belirledi. Bu 4 yıllık süre içerisinde kurumlarla altı ayda bir istişare ederek yapılan çalışmalar, gelinen aşamalar, eylemler adına takip edilmekte ve 4 yılın sonunda amaçlanan istenen hedefe ulaşılıp ulaşılamadığı değerlendirilecek” dedi.

TÜRKİYE’DEKİ OBRUKLARIN YÜZDE 96’SI KONYA’DA

Obruk Eylem Planı’nın ilk olarak Konya’da hayata geçirildiğini ifade eden Arslan, “Proje Türkiye'deki obrukların yaklaşık yüzde 96'sı Konya ilinde olduğu için pilot bölge olarak ilk Konya ili özelinde planlandı. Amaç Konya ilindeki obruk sayısının fazlalığı sayesinde burada gerekli bilimsel çalışmaların yapılıp kavramsal matematik modelinin ortaya çıkarılması matematiksel modelinin ortaya çıkarıldıktan sonra ise bu duyarlılık haritalarının üretilmesiydi. Bu kapsamda Konya ilinde özellikle Karapınar başta olmak üzere kapsamlı bir çalışma yürütüldü ve bazı veri ve çalışmalar benimsendi. Bazıları denendi ama istenilen sonuca ulaşılamadı. Şu anda en son elde edilen veriler ışığında Konya'da yapılan çalışmalar 2024 yılı itibariyle Karaman, Aksaray ve Eskişehir illerinde de yapılmaya başlandı” bilgilerine yer verdi.

KONYA’DA 620 OBRUK VAR

Obrukların güncel durumunu açıklayan Arslan, “Şu anda Konya'da toplam 620 civarında obruk bulunmaktadır. 2023 yılında kayıtlara geçen yaklaşık 15 civarında obruk oluşmuştur. Bu yıl için korkumuz şu ki çok kurak geçen bir dönemdeyiz. Ne yazık ki doğru dürüst bir kış geçirmedik. Yağışlar istediğimiz şekilde istediğimiz miktarlarda olmadı. Kar yağmadı. Yeraltı suyu için en önemli şey kar ve bu kış kar yağmadı. Çiftçilerimiz bu kurak mevsimde kurak ve kuru topraklara mahsül ektiler. Ekinleri çok daha fazla sulamak zorunda kalacaklar” diye konuştu.

RUHSATSIZ KUYULAR RİSKİ ARTIRIYOR

Vatandaşların tarım arazilerini sulamak için yeraltından kontrolsüz bir şekilde su çektiğini ve bu durumun obruk oluşumunu tetiklediğini belirten Arslan, “Konya Kapalı Havzası’nda yaklaşık 2 milyon 2 milyar metreküp civarında yüzey suyu kullanılırken, tarımda 2 milyar metreküp civarında da devlet su tahsis etti. Yer altı suyu var fakat Devlet Su İşleri bu 2 milyar metreküp yeraltı suyuna ruhsat verdiği suyu 32 bin kuyu için tahsis etmiş durumda. Fakat Konya'da hepimizin bildiği 32 bin ruhsatlı kuyunun dışında yaklaşık 100 binin üzerinde ruhsatsız olan kuyular kullanılmakta ve bu kuyuları 32 bin kuyuya tahsis edilen 2 milyar metreküp suya göre oranladığımızda yeraltından ne kadar çok su çekileceğini ön görebilmekteyiz. Devlet Su İşleri'nin tahsis ettiği su miktarları, standart, olağan durumlar için veya olması gereken şekilde hesaplanan miktarlardır. Biz olağanüstü bir ortamdayız ve olağanüstü iklim şartlarını yaşıyoruz. Haliyle bu olağan miktarlara ne kadar ihtiyaç duyulacağı da bir soru işareti. Yeraltından çok aşırı ve kontrolsüz bir su çekimi var. Bu kontrolsüz su çekimi bizim afet olarak gördüğümüz ve olması muhtemel obrukları tetikleyecektir” dedi.

YERALTI SUYUNUN ÇEKİLMESİ OBRUK OLUŞUMUNU TETİKLER

Toprak kaymasında 3 ana etken olduğundan bahseden Arslan, bunlardan en büyüğünün yeraltı suyu olduğunu söyledi. Arslan, “Obrukların oluşumunda yeraltı suyu en büyük ana etkenlerden birisi olarak karşımıza çıkıyor. Toprak için zaten üç ana etken var. Bunlardan biri yeraltı suyu, diğeri toprak yapısı ve bir diğeri de fay kırıkları. Hal böyle olunca yeraltı sularının çekimi oradaki yeraltı suyunun havzadaki veya bölgedeki oluşturduğu karstik boşluklardaki hidrostatik basıncın ortadan kaldırmasıyla bu durumu daha çok tetikleyecek ve çökmelere obruk oluşumlarına neden olacaktır” ifadelerini kullandı.

-Büşra GÜLTAŞ