Şehadete Yürüyenler: Sarıkamış Şehitleri

Sarıkamış Harekatı’nın Birinci Dünya Harbi’nde ilk açılan cephe olan Kafkas Cephesi içerisindeki bir muharebeyi ifade ettiğini belirten Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yakup Kaya, “Sarıkamış Harekatı’nın baş planlayıcısı Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili olan Enver Paşa’dır. Enver Paşa hem Osmanlı Devleti'nin savaşı katılmasında ve savaş politikasının yönetilmesinde başat rol oynayan bir devlet adamı. O süreçte Osmanlı Devleti'ni Almanya'nın yanında bir anlamda görmek istemiştir. Ve ilk açılan cephede bu cepheydi. Bu bir taarruz harekatı olarak tarihe geçiyor. Ruslar da bu süreçte barışa ikna olmuyorlar. Mesela Osmanlı Devlet adamlarının, ‘Bu yanlışlıkla yapılan bir hareket’ diye girişimleri var. Tüm bunların ardından bir Kafkas Harekatı başlamış oluyor” dedi.

FİKİR AYRILIKLARI OLUŞTU

Harekata giden sebepleri anlatan Doç. Dr. Kaya, “Burada 3. Ordu Kumandanı Hasan İzzet Paşa’dır. Kendisine bağlı 9, 10 ve 11. Kolordular var ve Hasan İzzet Paşa kendisine böyle bir planla işte bir Sarıkamış üzerinden bir harekatın gerçekleştirileceğine dair ve aynı zamanda Kafkaslarda yapılacak harekat sonrasında Rusların yaklaşık 40 yıldır işgal ettikleri İslam Toprakları olan Kars Ardahan Batum gibi Elviye-i Selâse olarak bildiğimiz topraklardan Rusları uzaklaştırarak işte Kafkas ötesine geçmek ve Türkistan’a ulaşmak gibi bir ideali gerçekleştirmek için böyle bir plan söylendiğinde, Hasan İzzet Paşa diyor ki, ‘Kış koşulları buralarda çok ağır geçer dolayısıyla bizim ordularımızın hem buna teçhizatı yetmez hem de bu ağır kış koşullarının geçmesini beklememiz gerekir’ diyor. Bu konuda Enver Paşa ile anlaşamıyorlar. Sonra Hasan İzzet Paşa istifa ediyor. Hasan İzzet Paşa'nın yerine de bu 3. Ordu'yu kumanda etmek üzere bizzat Başkomutan Vekili olan Enver Paşa. Erzurum Köprü Köyü’ne kadar geliyor ve orada belirli bir plan belirli bir program dahilinde harekatı planlıyor. 9. 10. ve 11. Kolordularının komutanları da değişiyor” diye konuştu.

TÜRKİSTAN HEDEFİ VARDI

“Bu arada Sarıkamış Harekatı’nın yapılması sonrasında cephede bir başarı kazanılabileceğini rapor eden kişi de Hafız Hakkı Paşa’dır” diyen Doç. Dr. Kaya, “Buna dayanarak da Enver Paşa planını daha da hareketlendirmiştir. Plana göre önce 9 10 ve 11. Kolordular Erzurum, Oltu, Bardız üzerinden bir harekete geçecek. Bunlar kuzeyli güneyli üç kolordu Rus kolordusuna veya onun birliklerine ulaşacak onlar püskürtülecek ve Sarıkamış'ta alındıktan sonra Türkistan’a doğru yol alınacak. Tabi Enver Paşa’yı cesaretlendiren başka bir unsur daha var. O da Ekim ayının sonlarından itibaren orada Köprüköy hem ordunun merkezidir hem de Paşanın belirlemiş olduğu yeni kadronun orada Ruslarla bir sınavı vardır. O ilk sınavda köyde Ruslar yenilmiştir püskürtülmüştür. Her ne kadar oradaki Rus ordularının zayıf olduğunu düşünsek de bu durum Paşa’ya bir cesaret de vermiş olmalıdır” ifadelerini kullandı.

ŞEHİTLER YÜREKLERİ YAKTI

Doç. Dr. Kaya, “22 Aralık'ta başlayıp 1 Ocak'ta aslında büyük ölçüde sonuçlanan o Sarıkamış Harekatı’nda bir anlamda belirlenen plana uymayarak hareket eden Hafız Hakkı Paşa’ya bağlı 10. Kolordu’nun Sarıkamış'a ulaşmak üzere hareket etmişken Allahuekber Dağları’nı yamaçtan dolaşıp Sarıkamış'a inme planı bir anlamda belirlenen planın istikametini yönünü bozmuştur ve eksi 20, 30 derecelerde hatta 40 derecelere varan bir soğukta Yemen’den getirilen askerler Trakya Boğazlar Bölgesi’nden getirilen askerler o kadar büyük bir yorgunluk üzerine oraya gelmiş ve savaşmış askerler bir kurşun bile atamadan orada bitap düşmüşlerdir ve maalesef şehit olmuşlardır.

Rus ordularını orada toplayan bir generalin hatıralarından baktığımız zaman orada sırf 27 Aralık gecesini sabaha bağlayan 28 Aralık'ta 35 bin kadar Türk askeri orada şehit olmuştur. Aynı bilgiyi Osmanlı tarafında savaşan ve 3. Ordu’ya Kurmay Başkanlık yapan bir albayın hatıralarından da görüyoruz ve onda da zaten Birinci Dünya Harbi’nde Kafkas Harekatı ile ilgili yazdığı eserde de biz bu rakamlara ulaşıyoruz. Bizim genelde inkılap tarihi yazımımızda Cumhuriyet tarihi yazımlarımızda 80 90 bin askerin şehit olduğundan söz edilir. Toplam kayıp sayısı; yaralı, gazi, savaş dışı kalan, hastalık için izin alan, hava değişimine gidenlerin toplam sayısı 80 civarında olsa biz orada toplam şehit sayısını 35 bin civarında genel olarak bu birincil kaynaklara göre kabul ediyoruz. Yine orada 30 bin civarında Rus askeri de öldürülmüştür. Kars, Ardahan ve Batum başta oradaki İslam ahalisinin yaşadığı toprakları hürriyetine kavuşturmak için Kafkaslara ulaşmak için Turan ve İslam birliği için mücadele eden Ruslara bir şekilde cevap vermek için mücadele eden ve emperyalizme karşı mücadele eden ve orada şehit düşen askerlerimizi bu 109. yıldönümünde Sarıkamış'ın minnetle şükranla ve rahmet anıyoruz. Stratejik olarak yapılan bazı hatalar da oradaki kaybımızı arttırdı ama sonuç itibari ile oraya giden askerlerin niyeti ortadaydı vatan için millet için bayrak için ve kutsal değerler için oralarda savaştılar. Bu gerçeği orada yapılan hatalar veya sonuç değiştirmiyor” şeklinde sözlerini tamamladı. •Buse Aşcı