Konya Ovası’nda 2024’te Felaketin Eşiğinden Dönüldü!

Konya Kapalı Havzası'nda yer altı sularının çekilerek toprağın göçmesiyle meydana gelen obrukların sayısı her geçen yıl artmaya devam ediyor. 2024 yılının bitmesine sayılı günler kala Jeoloji Mühendisleri Odası Konya Şube Başkanı Şükrü Arslan, Konya’da 2024 yılında Konya’da obruk oluşumun devam ettiğini söyledi.

Konya’da geçtiğimiz yıl yaklaşık 15 adet obruk oluştuğunu söyleyen Şükrü Arslan, “Konya'da 2024 yılında yaklaşık 15 civarında 12 ila 15 arasında obruk oluştu. Bu sayı 2024 yılı için oldukça yüksek. Şöyle söyleyeyim 2000'li yılların başlarına kadar Konya'da ortalama yılda bir ya da iki tane oluşuyordu. 2000'li yıllardan itibaren bu sayı her geçen yıl, yıl bazında arttı. Özellikle Mısırın Konya kapalı havzasına kazandırılmasından sonra bu artış çok ciddi hız kazandı. Hatta geçmiş yıllarda özellikle 2017, 2018, 2019 yıllarında yıllık ortalama 20'nin bile üzerine çıktığı dönemler oldu” şeklinde konuştu.

OBRUK OLUŞUMUNU YAVAŞLATMAK MÜMKÜN

Obruk oluşumunun önlenmesinin neredeyse imkansız olduğunu fakat oluşumu yavaşlatmanın mümkün olduğunu belirten Şükrü Arslan, “Obruk oluşumunu önlemek için bizim öncelikli olarak obruk oluşumuna etken olan ana kaynağın yani yeraltı suyunun stabil olarak kalmasını sağlamamız lazım. Yeraltı suyunu çok aşırı tüketiyoruz veya kaynaklarının tıkanması sebebiyle beslenimini engelliyoruz. Bundan mütevellit yeraltı suyumuzun seviyesinde düşüşler gözlemleniyor. Bunun haricinde bir de özellikle kurak dönemlerde ve yağışlı dönemlerdeki yeraltı suyu seviyesinde çok büyük değişimler söz konusu oluyor. Yani bunlar Konya Kapalı havzasının bazı alt havzalarında alanda 15-20 metreye varan statik seviye farkları oluşuyor. Bu oluşum farkı da yani yeraltı suyunun aşağı ve yukarı yönlü hareketi yine bu tarz obruk oluşabilecek mitolojik birimlerin içinde ne yazık ki boşlukların büyümesine ve zaman içerisinde örtü biliminin çökmesine neden oluyor. Yeraltı suyu seviyemiz belli bir seviyelere düştü. Biz bu saatten sonra bunları tamamen önleyebiliriz dersek yalan söyleriz. Ancak obruk oluşumunu yavaşlatabiliriz. Bunun da temel kaynak olarak yeraltı suyunun kontrolünü sağlamamız gerekiyor. Yani bu statik seviyedeki aşırı hareketliliğin önüne geçmemiz gerekiyor. Kullanımları daha kontrol altına almamız gerekiyor. Ancak o zaman yeraltı sularının kontrolünü sağlayabilirsek ciddi anlamda obruk oluşumunda da ciddi bir azalmayı görebiliriz” şeklinde konuştu.

2024 YILINA AİT OBRUKLARIN %90’I KONYA’DA!

Türkiye’de 2024 yılında oluşan obrukların yüzde doksanın üzeri Konya'da bulunduğunu ifade eden Arslan, “Bildiğim kadarıyla bir tane Karaman'da oldu, bir tane Doğuda bir ilde oldu. Bir oran vermek gerekirse geçtiğimiz sene boyunda Türkiye’de oluşan obrukların yüzde doksanın üzeri Konya'da bulunuyor. Totalde baktığımız zaman 650 civarında Konya'da obruk var. Diğer illerde 4 tane 5 tane 10 tane olan başka bir ilimiz yok” dedi.

8 FARKLI OBRUK OLUŞUMU VAR

Obrukların oluşumlarına göre sekize ayrıldığını, Konya’da 3 farklı obruk oluşumun olduğunu açıklayan Arslan, “Türkiye'de genelinde oluşan obruklarında yineyüzde doksandan fazlası Konya'da bulunuyor. 8 farklı obruk oluşumu var. Bizim önce bunu bir ayırt etmemiz gerekiyor. Konya'da bile 3 farklı obruk var. Bizim Kızılören obruğumuz, Çıralı obruğumuz var. Karapınar veya Çumra'da var. Bu obruklar ana kayada oluşmuş yaklaşık bundan 800 bin yıl önce ana kayada mağaraların tavanlarının çökmesi sonucunda oluşmuş ana kaya grupları diye adlandırıyoruz. Bunlar çok eski “Paleo obruk” diyebileceğimiz obruklar. Şu anda günümüzde özellikle Konya'da yaygın olarak oluşan obruklar ise “örtü çökme obruklar” diye nitelendirdiğimiz obruklar. Bunlar ana kayadan ziyade ana kayanın üstündeki örtü birimlerde oluşan boşluklardan kaynaklı. Obruklar örtü biliminde ki bu boşluktan oluşmanın oluşmasının temel sebebi bir litolojik olarak yatkınlık, suda eriyebilme yatkınlığı. İki yeraltı suyunun statik olarak aşağı yukarı hareket etmesi ve azalması gösteriyor. Son elli yılda bizim gündemimizi oyalayan ve bu obrukların kamuoyunun dikkatini çekmesine sebep olan obruklar örtü tipi çökme obruklar oluyor. Şimdi biz bu obrukları genel olarak ifade edecek ve bu obruklar üzerinden bir araştırma yapacak olursak, bu obrukların yüzde doksanından daha fazlası Türkiye geneline baktığımızda Konya'da. İç Anadolu'ya baktığımızda bu obrukların yüzde doksan beşten fazlası İç Anadolu'da çok istisnai yerlerde dışarılarda var. Konya'yı takip eden iller Aksaray. Özellikle Karapınar ile komşu olan Sultanhanı, Eskil tarafında ciddi oluşumlar aynı ideolojik özelliğe sahip olduğu için yine Karapınar'a komşu olan Karaman tarafında, Ayrancı tarafında bu tarz oluşumlar gözlemleniyor. Eskişehir'de keza öyle. Bu tarz yaklaşık 81 ilimizin, 20 ilimize yakın ilinde bu tarz oluşumlar gözlemlenmektedir. Hatta Güneydoğu'da, Şanlıurfa'da, Batman'da da bu tarz obruk oluşumları gözlemlenmiştir. Ama oralarda daha ziyade yılda 1 tane veya 3-5 yılda bir tane oluşacak şekilde görülmektedir. Konya kadar sık ve yoğun değildir” diye açıkladı. –Buse Aşcı