HAL BORSASI OLUŞTURULMALI!

Hal Yasası ile köklü revizyonların geleceğini ifade eden Konya Sebze ve Meyve Komisyoncuları Derneği Başkanı Adnan Pirinç, hallerin meyve sebze sektörünün borsası olması gerektiğini söyledi. Pirinç, “Nasıl ki tahılın borsası var hallerde sebze meyve sektörünün borsası olmalı. Hal Yasası’nda hallerin borsa olarak ilan edilmesini istiyoruz” dedi.

Hükümetin üç yıldan beri çalışmalarını sürdürdüğü Hal Yasası’na ilişkin taslakta sona gelindi. Dün bir zirve de soruları yanıtlayan Ticaret Bakanı Mehmet Muş’un bu yıl içerisinde Hal ve Perakende Yasası'nı meclisten geçirmeyi düşündüklerin söylemesi üzerine dikkatler bir kez daha hallere çevrildi. Konu hakkında gazetemize konuşan Konya Sebze ve Meyve Komisyoncuları Derneği Başkanı Adnan Pirinç, Türkiye Cumhuriyeti kurulduğundan beri halin yasayla yönetilen bir sektör olduğunu belirtti. Pirinç, “80 sayılı hal yasası ile başlamış, en son 2012’de 5957 sayılı hal yasası ile devam etmiştir. Aradan geçen on yıllık sürenin ardından da yeniden bir revize yapılması planlanıyor” ifadelerini kullandı.

ÇİFTÇİ GENÇLEŞMELİ VE ÜRETİM ARTMALI

“Doğru fiyat aranıyorsa doğru fiyatın tespit edileceği tek yer hallerdir” diyen Pirinç, “Şu an bizim ülke genelinde haller olarak pazar payımız yüzde 30’larda. Şu anda zincir marketlerin fiyat oluşumundaki yerini de görmemiz mümkün. Ama tüm bunların yanı sıra asıl önemli olan konu çiftçilerimiz. Önce ürün üretilip bize gelmeli ki bizden de halka gidebilsin. Yok bir ürün ucuza veya pahalıya satılamaz. Şu an baktığımızda çiftçimizin yaş ortalaması 50. Acilen halkımız çiftçiliğe teşvik edilmeli.  Çiftçi gençleşmeli ve üretim artmalı. Kaldı ki pandemi gıdanın ne kadar önemli olduğunu gözler önüne serdi. Gördüğünüz gibi üretebilen ülkeler ihracatını durdurup stok sistemine geçmiş durumda. O yüzden bizim Hal Yasası’ndan önce çiftçimizi eğitip çiftçiliğe gençleri teşvik etmemiz lazım. Çiftçimiz tarlasına dönmeli ve üretimi devam etmeli” dedi.

HALLERE DEĞER VERİLMELİ

Ürünü en çok etkileyen konunun hava şartları olduğunu bu sene kışın çetin geçmesiyle seralarda üretimin olamamasından kaynaklı da fiyat artışları yaşandığına dikkat çeken Pirinç, “Hallere üretim meselelerinin ardından çok değer verilmeli. Üretim ihtiyaç ve tüketim zincirinde ihtiyaç hallerdir. Haller bu işin aracısı değil. Nasıl bugün bankalar finansın aracısı denilemezse sebze meyve sektörünün de ihtiyacı hallerdir. Burada fiyat en doğru şekilde tespit edilir ve piyasaya sürülür. Ama zincir marketler kendine göre bir maliyet oluşturuyor. Adam Konya’dan karnabaharı Manisa’ya götürüyor. Manisa’da kendine göre sebzeyi işliyor paketliyor geri Konya’ya gönderiyor. Bunların hepsi bir maliyet. Böylece zincir marketler kendilerine göre minimum haller oluşturdu. Ve fiyatlarda bu oranda yükseldi” diye konuştu.

ÜRETİLEN TÜM ÜRÜNLER HALLERDEN GEÇMELİ

Hallerin meyve sebze sektörünün borsası olması gerektiğini söyleyen Pirinç, “Nasıl ki tahılın borsası var hallerde sebze meyve sektörünün borsası gibidir. Hatta gibi değil öyle olmalıdır da. Yani acilen bu Hal Yasası’nda haller borsa olarak nitelendirilmeli. Borsa olması neyi sağlayacak? Hem daha resmi hem de daha şeffaf olunacak. Bunun yanında tüketici ürünü pahalı mı ucuz mu yiyorum diye düşünmeyip doğru fiyattan yediğinden emin olacak. Çiftçi de benim ürünüm kalitesine ve şekline göre değer buldu diye rahat edecek. Bunun için hallerin borsa olması şart. Yani borsa olarak ilan edilip bütün ürünler hallerden geçtiği zaman ülke ne ürettiğini bilir. Şu anda bu tam manasıyla belirlenemiyor. Ürünler hal turnikelerinden geçtiği zaman ne ürettiğimiz tam manasıyla ortaya çıkacak” dedi.

HALLER SEBZE VE MEYVENİN LOKOMOTİFİ

Türkiye’de hal sayısının 170 olduğunu fakat bazı hallerin nitelikli olmadığını ifade eden Pirinç, “Hallerde altyapının yeniden revize edilmesi gerekiyor. Bazı şartlara uymayan haller iptal edilip sayı daha aşağıya da çekilebilir ama en azından kalite artmış olur kanaatindeyim. Böylece hallerde kalite arttıkça ürünün de kalitesi artar. Ülke de 10 milyon tonun üstünde fire olduğu söyleniyor. Bunun devletimiz önüne geçmeli. Sonrasında her anlamda performans artacaktır. Haller sebze ve meyvenin lokomotifidir. Zaten tüm ürünler hal borsası adı altında çıksa bu kadar pazarla market arasında fark olmaz. Yani düşündüğümüz zaman zincir marketler ürünü satarken belli maliyetler oluşturduğu için pahalıya satıyor ama bir pazarcının maliyeti çok fazla olmadığı için ürün ucuza satılıyor. Yani pazarcı 10 liraya aldığı malı 13 liraya satarsa kazanır ama zincir marketler kazanmaz. Bu yüzden fahiş fiyatlar da ortaya çıkıyor. Onun için tamam marketlere karşı değiliz ama geleneksel pazarlarımızın da modernleşmesi lazım. Perakende yasası ile de bizim geleneksel bakkal ve manavlarımız da bu üç harfli dediğimiz marketlerin karşısında desteklenmeli” şeklinde konuştu.

DİJİTAL TAKİP SİSTEMİNİ DESTEKLİYORUZ

Hallerde dijital takip sisteminin oluşturulmasını da desteklediklerinin altını çizen Pirinç, “Yeni Hal Yasası'yla, üretilen bütün ürünlerin hallerimize geleceği, gerçek piyasanın oluşacağı, devletin takip ve kontrol edebileceği, ürünün hangi süreçlerden geçtiğinin izlenebileceği, ne kadar ürün ürettiğimizi ve tükettiğimizi, ne kadar ürünü zayi ettiğimizi analiz edebileceğimiz, çok veri toparlamamızı mümkün kılacak bir dijital takip sistemi kurgulanıyor. Biz bunu federasyon olarak destekliyoruz. En azından ilk etapta ana kalem sebzelerde bu uygulama yapılabilir. Ardından sistem oturdukça da diğer ürünlere uygulanabilir” dedi. •Gülşen Çopur

HAL YASASI NEDİR?

-Zincir marketlerin tarladan ürün almasının önüne geçilecek. Bütün ürünler halde kayıt altına alındıktan sonra piyasaya sürülecek.

-Hal yasasıyla takip sürecinin sağlıklı yürütülebilmesi için dijital künye uygulaması hayata geçirilecek.

-Yeni hal yasası ile her ürünün bir dijital künyesi olacak. Künyeye üründeki fiyat artışları tek tek kaydedilecek. Böylece fahiş fiyatın hangi aşamalarda meydana geldiği ortaya çıkacak. Buna göre yeni cezalar belirlenecek.

-Uygulama ile üretim planlaması da kolaylaşacak.