DEHB, çocukluk döneminde en çok teşhis edilen davranış bozukluğudur. Çocuklarda, 50 kişilik sınıfta ortalama 1-3 öğrenci bu problemden etkilenmektedir. Peki, DEHB nedir? Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu belirtileri nedir? DEHB nasıl tedavi edilir? İşte detaylar…
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), dünyada çocukluk çağında en yaygın görülen nöropsikiyatrik gelişim bozukluklarından biridir. Dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle ortaya çıkan DEHB, genel olarak yaygınlığı erkek çocuklarda kız çocuklara göre daha yüksektir. Peki, DEHB tedavi yöntemleri nelerdir? Sizler için sorularınızı yanıtladık.
DEHB NEDİR?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), nörogelişimsel bir bozukluktur ve genellikle çocukluk döneminde başlar, ancak yetişkinliğe kadar sürebilir. Bu bozukluk, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsel davranışların belirgin bir şekilde görüldüğü bir tabloyu tanımlar. DEHB, bireyin işlevselliğini olumsuz yönde etkileyebilir, özellikle eğitim, iş ve sosyal ilişkiler alanlarında zorluklar yaratabilir.
DEHB’nin temel özellikleri şunlardır:
Dikkat Eksikliği: DEHB’li bireyler, görevlere odaklanmakta zorluk yaşayabilirler. Uzun süreli dikkat gerektiren görevlerde sık sık dikkatleri dağılabilir, ayrıntıları gözden kaçırabilirler. Kolayca sıkılırlar ve bitmemiş işleri sık sık bırakırlar.
Hiperaktivite: Hiperaktivite, aşırı hareketlilik ve yerinde duramama durumunu ifade eder. Çocuklarda sıkça görülen belirtiler arasında yer alır. Bu belirtiler arasında sürekli koşma, tırmanma, yerinde duramama, sık sık elleri ve ayaklarıyla oynama gibi davranışlar bulunabilir.
Dürtüsellik: DEHB’li bireyler düşünmeden hareket etme veya konuşma eğiliminde olabilirler. Sırası gelmeden cevap verme, sabırsızlık, başkalarının sözünü kesme gibi davranışlar dürtüsellik belirtileri olarak örnek verilebilir.
DEHB, yaşamın farklı alanlarını etkileyebilir. Okul başarısızlığı, sosyal zorluklar, düşük özsaygı ve iş yaşamında sıkıntılar gibi sonuçlar doğurabilir. Ancak erken tanı, uygun tedavi ve destek ile bu olumsuz etkiler hafifletilebilir. DEHB tedavisinde genellikle psikoterapi, davranış terapisi ve ilaç tedavisi gibi yöntemler kullanılır.
DEHB tanısı konulurken, belirtilerin en az altı ay boyunca ve farklı ortamlarda (örneğin okul, ev) görülmesi gerekmektedir. Tanı süreci uzman bir psikiyatrist veya psikolog tarafından yapılır.
DEHB Neden Olur?
- Düşük doğum ağırlığı
- Olumsuz ekonomik şartlar
- Çocukluk döneminde beyin hasarı
- Gebelikte annenin sigara içmesi
- Gebelikte annenin uyuşturucu kullanması
- Gebelik sırasında maruz kalınan toksinler
- Annenin gebelikte bazı ilaçları kullanması
- Beyinde bazı kimyasal maddelerin (dopamin, norepinefrin ve serotonin gibi) düzgün işlev göstermemesi
- Beyindeki sinir ağları arasındaki sinyal iletiminin bozulması
DEHB NASIL TEDAVİ EDİLİR?
DEHB tedavisi, kişinin semptomlarına, yaşına, genel sağlık durumuna ve bazı diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Tedavi genellikle bir multidisipliner yaklaşım gerektirdiği için birden fazla tedavi yönteminin bir arada kullanılması tercih edilir. Bu tedavi ve destek yönleri şunlardır:
İlaç tedavisi: DEHB semptomlarını hafifletmek için genellikle ilk olarak reçeteli ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar dikkat eksikliği ve hiperaktiviteyi kontrol altına almak için tercih edilen stimülanlar (uyarıcı) ve non-stimülan ilaçlar olabilir.
Psikoterapi: Psikoterapi DEHB semptomları ile başa çıkılabilmesi için ilaç tedavisine ek olarak uygulanır. Bireysel terapi, aile terapisi veya grup terapisi gibi farklı türlerde tedavi uygulanarak çocuk ve yetişkin hastaların kendini daha iyi hissetmesi sağlanabilir. Bu terapiler semptomların yönetimi, stres ile başa çıkma becerileri, zaman yönetimi ve takım çalışması disiplini gibi konularda yardımcı olabilir.
Eğitim ve öğretim: DEHB'li bireyler için özel eğitim ve öğretim programları oluşturulması eğitim hayatlarında başarıyı yakalamalarına yardımcı olabilir. Okulda öğretmenler ve arkadaşları tarafından desteklenmeleri, farklı öğretim stratejileri uygulanması ve gelişimlerinin düzenli şekilde takip edilmesi, eğitim ve öğretim süreçlerini olumlu etkiler.
Yaşam tarzı değişiklikleri: Sağlıklı bir yaşam tarzı da DEHB semptomlarını kontrol etmede yardımcı olan etkenlerden biridir. Fiziksel aktivite, düzenli uyku, sağlıklı beslenme, stres yönetimi, meditasyon veya yoga içeren yaşam tarzının benimsenmesi DEHB semptomlarını azaltmaya yardımcı olur.
DEHB tedavisine erken başlamak, semptomların ilerlemesini önlemek ve kişinin yaşam kalitesini artırmak için önemlidir.